Muzeum Pamięci Sybiru

Nominacja dla Muzeum Pamięci Sybiru za wyjątkowe zaangażowanie w pielęgnowanie pamięci o losach Polaków zesłanych na Wschód oraz za nowoczesne i poruszające formy edukacji historycznej. Za łączenie przeszłości z teraźniejszością w duchu prawdy, szacunku i dialogu między narodami. Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku udowadnia, że pamięć historyczna może być żywa, inspirująca i pełna człowieczeństwa – a patriotyzm wyraża się nie tylko w hołdzie dla bohaterów, ale także w trosce o zachowanie ich historii dla przyszłych pokoleń.

Od momentu swojego powstania Muzeum Pamięci Sybiru jest jednym z najważniejszych ośrodków pamięci w Polsce. Jego misją jest upamiętnianie ofiar i świadków deportacji Polaków na Wschód, zwłaszcza w czasie II wojny światowej. To miejsce, w którym historia nabiera głosu – dosłownie i symbolicznie. Zgromadzone pamiątki, dokumenty i relacje Sybiraków tworzą opowieść o odwadze, cierpieniu i przetrwaniu, a także o sile ducha, która potrafiła przetrwać najtrudniejsze doświadczenia XX wieku.

Muzeum konsekwentnie rozwija swoją działalność edukacyjną. We wrześniu 2024 roku wprowadziło nowoczesne narzędzia nauczania, takie jak warsztaty wykorzystujące technologię VR i multimedialne tablety. Dzięki nim niemal namacalnie można przenieść się w świat deportacji, zrozumieć codzienność zesłańców i empatycznie przeżyć ich los. Równolegle placówka organizuje spotkania z ostatnimi żyjącymi świadkami historii w cyklu „Opowiem Ci moją historię”, podczas których uczniowie mogą bezpośrednio poznać ludzi, których życie naznaczyła Syberia.

W grudniu 2024 roku muzeum zaprezentowało wystawę czasową „Bezkres Sybiru”, która w nowatorski sposób pokazała nie tylko geograficzną i historyczną przestrzeń zesłań, ale także emocje i wspomnienia ludzi, którzy je przetrwali. To przykład, jak instytucja potrafi łączyć sztukę wystawienniczą z głębokim przekazem społecznym i moralnym.

Działalność Muzeum Pamięci Sybiru wykracza jednak daleko poza granice Polski. W ramach projektów międzynarodowych – takich jak Międzynarodowy Peleton Pamięci, który w 2024 roku odbył się w Mereni pod Kiszyniowem – muzeum promuje pamięć o deportacjach na poziomie europejskim. Z kolei w maju 2025 roku Białystok gościł przedstawicieli 18 krajów podczas prestiżowej konferencji i gali Europejskiego Muzeum Roku (EMYA).

Na szczególne wyróżnienie zasługuje także projekt „Świat Sybiru”, realizowany we współpracy z Centrum Mieroszewskiego. To dwujęzyczna, polsko-angielska platforma internetowa, która za pomocą multimediów przybliża mało znane aspekty historii deportacji Polaków i innych narodów w głąb Rosji i Związku Sowieckiego. Znajdują się tam eseje uznanych autorów, archiwalne zdjęcia, świadectwa zesłańców oraz podcasty o losach dzieci ewakuowanych do Iranu, Afryki czy o tragedii Wielkiego Głodu w Kazachstanie.

Muzeum Pamięci Sybiru to nie tylko instytucja, lecz przestrzeń spotkania – z historią, z pamięcią i z człowiekiem. Dzięki pasji, profesjonalizmowi i nieustannemu poszukiwaniu nowych form przekazu muzeum sprawia, że dramat zesłań staje się nie tylko lekcją historii, ale także uniwersalnym przesłaniem o sile ducha, godności i potrzebie pamięci.